شاید در زمان انتخاب مادربرد و پردازنده نام چیپست مادربرد را شنیده باشید یا هیت سینک جداگانه این چیپست روی مادربرد توجه شما را جلب کرده باشد. اگر می‌خواهید با اهمیت چیپست مادربرد، نقش آن در کامپیوتر و فرق چیپست‌های مادربرد آشنا شوید در این مقاله با شهر سخت افزار همراه باشید.
مقدمه
در حالی که مادربرد بستری برای اتصال قطعات مختلف یک کامپیوتر به یکدیگر را فراهم میکند، یک تراشه کنترل ارتباط این قطعات و درگاه‌های مادربرد را بر عهده دارد.
چیپست مادربرد قابلیت اورکلاک کامپیوتر شما را مشخص میکند یا تعیین میکند که کامپیوتر شما حداکثر چند پورت USB داشته باشد. اهمیت Chipset مادربرد تا حدی است که نام مادربرد مستقیماً نوع چیپست آن را برای شما مشخص میکند.
در این مقاله با چیپست و نقش آن در کامپیوتر، تغییرات چیپست مادربرد در طول زمان، چگونگی تشخیص چیپست مادربرد، انواع چیپست مادربردهای Intel و AMD آشنا خواهید شد.
آشنایی با Chipset مادربرد
چیپست مادربرد چیست؟
چیپست مادربرد تراشه‌ای است که ارتباط بین پردازنده مرکزی، رم، فضای ذخیره‌سازی و دیگر قطعات کامپیوتر را کنترل میکند و محدودیت پشتیبانی از تعداد تجهیزات متصل به درگاه USB و دیگر تجهیزات پر سرعت متصل به کامپیوتر و … را تعیین میکند.
چیپست‌ها توسط شرکت‌های سازنده پردازنده شامل Intel و AMD طراحی می‌شوند و روی مادربرد شرکت‌های Asus، MSI، ASRock و … قرار می‌گیرند.
تاریخچه مختصری از توسعه چیپست مادربرد
در کامپیوترهای قدیمی دو تراشه جداگانه با نام‌های پل شمالی (Northbridge) و پل جنوبی (Southbridge) وظیفه کنترل ارتباط میان قطعات مختلف کامپیوتر را بر عهده داشتند.
پل شمالی وظیفه کنترل پردازنده مرکزی و ارتباط آن با دیگر قطعات کامپیوتر شامل حافظه رم را برعهده داشت. پل جنوبی نیز وظیفه کنترل درگاه‌های SATA، IDE، USB، خروجی صدا، شبکه و … را بر عهده داشت. به عبارت دیگر پل شمالی و جنوبی ارتباط بین تمامی قطعات کامپیوتر را کنترل می‌کردند.
در کامپیوترهای امروزی دیگر تراشه‌های پل شمالی و پل جنوبی را مشاهده نخواهید کرد. بسیاری از وظایف تراشه پل شمالی به پردازنده مرکزی کامپیوتر محول شده و وظایف باقی مانده را نیز تنها یک چیپست روی مادربرد انجام می‌دهد، اما از منظر کلی کاربرد چیپست مادربرد تغییری نکرده و همچنان ارتباط اجزاء کامپیوتر توسط این تراشه کنترل می‌شود.
اینتل از عبارت Platform Controller Hub با نام اختصاری PCH و AMD از عبارت Fusion Controller Hub یا به اختصار FCH برای اشاره به این چیپ یکپارچه استفاده می‌کنند.
چگونه چیپست مادربرد را تشخیص دهیم؟
زمانی که با نام مادربرد خودتان نگاهی بیندازید، نوع چیپست به صورت ترکیبی از حروف و اعداد پس از نام برند مادربرد نمایش داده می‌شود. برای مثال چیپست مادربرد ایسوس PRIME Z270-P را می‌توانید به سادگی تشخیص دهید، این مادربرد به چیپست Z270 اینتل مجهز شده است.
انواع چیپست در مادربرد
تراشه مادربرد طراحی شده توسط شرکت‌های AMD و Intel با یکدیگر تفاوت دارند و با استفاده از ترکیب حروف و اعداد نام‌گذاری می‌شوند. هر دو شرکت از سبک مشابهی برای نام‌گذاری چیپست های مادربرد استفاده می‌کنند، اما نام‌گذاری تراشه‌ها یکسان نیست.
اینتل از حروف H، B، Q، Z و W برای نام‌گذاری Chipset مادربرد استفاده میکند که چیپست Z690 و H610 را شامل می‌شود. در مقابل AMD از حروف A، B و X برای این منظور استفاده میکند که تراشه‌های X570 و A520 را شامل می‌شود.
در حالی که به نظر می‌رسد این حروف و اعداد ظاهراً هیچ ارتباطی با یکدیگر ندارند، اما در حقیقت نام تراشه مشخص میکند که می‌توانیم چه انتظاراتی را از چیپست مادربرد و در نهایت خود مادربرد داشته باشیم.
نخستین حرف در حقیقت دسته‌بندی تراشه را مشخص میکند و دو رقم پس از آن به عملکرد تراشه اشاره دارند. برای درک بهتر این موضوع نام تعدادی از چیپست های مادربرد اینتل و AMD را رمزگشایی می‌کنیم.
حروف Chipset مادربرد AMD چه چیزی را مشخص میکند؟
- حرف A به چیپست‌هایی اشاره دارد که در مادربردهای اقتصادی و ارزان قیمت مورد استفاده قرار می‌گیرند. برای مثال می‌توانیم به چیپست A520 اشاره کنیم.
- حرف B برای نام‌گذاری تراشه‌هایی مورد استفاده قرار می‌گیرد که ویژگی‌های بهتری در مقایسه با چیپست‌های ارزان قیمت دارند. برای مثال می‌توانیم به چیپست B550 اشاره کنیم.
- حرف X به چیپست‌های بالارده AMD اشاره دارد که در ساخت مادربردهای گران قیمت شامل سری ورک استیشن مورد استفاده قرار می‌گیرند. برای نمونه می‌توانیم چیپست X570 را نام ببریم.
حروف Chipset مادربرد Intel چه چیزی را مشخص میکند؟
- حرف H به چیپست‌های مورد استفاده در ساخت مادربردهای اقتصادی اشاره دارد که تراشه H610 را نیز شامل می‌گردد.
- حرف B برای نام‌گذاری چیپست مادربردهای میان‌رده و کاربردی مورد استفاده قرار می‌گیرد که استفاده جدی‌تری در مقایسه با مادربردهای ارزان قیمت دارند. برای مثال می‌توانیم به چیپست B660 اشاره کنیم.
- حرف Z برای نام‌گذاری چیپست مادربردهای بالارده و قدرتمند مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای مثال می‌توانیم به چیپست Z690 اینتل اشاره کنیم.
- حرف X به قدرتمندترین تراشه‌های چیپست اینتل اشاره دارد که برای استفاده انحصاری با سخت افزار Intel Extreme Edition طراحی می‌شوند.
- حرف W نیز به چیپست‌های مورد استفاده در کامپیوترهای ورک استیشن مانند W480 اشاره دارد.
اگرچه حروف چیپست دسته‌بندی آن را مشخص می‌کنند، اما گاهی چیپست اقتصادی H اینتل عملکرد بهتری در مقایسه با چیپست سری B دارد. برای مثال:
چیپست H670 حداکثر از ۱۲ خط PCIe 4.0 و PCIe 3.0، ۸ درگاه SATA با سرعت ۶ گیگابیت بر ثانیه پشتیبانی میکند و چیپست B660 حداکثر از ۶ خط PCIe 4.0، ۸ خط PCIe 3.0 و ۴ درگاه SATA با سرعت ۶ گیگابیت بر ثانیه پشتیبانی میکند.
همانطور که مشاهده می‌کنید چیپست H670 در مقایسه با B660 امکان پشتیبانی از تعداد بالاتری درگاه SATA و اسلات PCIe را دارد.
تفاوت چیپست های مادربرد تنها به پشتیبانی از درگاه‌های مادربرد محدود نمی‌شود و ویژگی اورکلاکینگ را نیز شامل می‌گردد. برای مثال تنها چیپست‌های سری B و X شرکت AMD از اورکلاکینگ پشتیبانی می‌کنند.
جمع‌بندی و پاسخ به سوالات پر تکرار
چیپست مادربرد در حقیقت پل ارتباطی اجزاء مختلف یک کامپیوتر محسوب می‌شود و قطعاتی که می‌توانید در کامپیوتر خودتان مورد استفاده قرار دهید را مشخص میکند. برای مثال حداکثر تعداد اسلات‌های حافظه رم، تعداد درگاه‌های USB مادربرد و … توسط تراشه مادربرد تعیین می‌شود.
در زمان خرید یک کامپیوتر جدید غالباً مادربرد و نوع چیپست مادربرد را در مراحل پایانی فرآیند خرید تعیین می‌کنیم. من نیز از همین رویکرد پیروی می‌کنم؛ یعنی در ابتدا پردازنده، رم و سایر اجزاء کامپیوتر را بر اساس بودجه مورد نظر انتخاب می‌کنم و سپس مادربرد و چیپست آن را مشخص می‌کنم.
گاهی ویژگی‌های Chipset مادربرد توسط سازنده مادربرد محدود می‌شود، برای مثال شاید چیپست مادربرد امکان پشتیبانی از ۱۰ درگاه USB را داشته باشد، اما سازنده مادربرد تصمیم بگیرد تا آن را به ۴ یا ۸ درگاه USB مجهز کند.
قیمت چیپست مادربرد تاثیر مهمی در قیمت نهایی مادربرد دارد. در دنیای کامپیوتر سخت افزار جدید معمولاً با استفاده از فناوری پیشرفته‌تری ساخته می‌شود و قیمت بالاتری نیز دارد، این قاعده در مورد انواع چیپست مادربرد نیز صادق است.
آیا چیپست مادربرد مهم است؟
بله، چیپست که به چسب مادربرد نیز شهرت دارد، سازگاری مادربرد با قطعات، تعداد درگاه‌های کامپیوتر و قابلیت اورکلاکینگ مادربرد را تعیین میکند. این تراشه ارتباط قطعات متصل به مادربرد شامل پردازنده، هاردیسک، کارت شبکه، حافظه رم و … را کنترل میکند. Chipset مادربرد تعیین میکند که از چه تعداد درگاه USB پشتیبانی میکند.
آیا چیپست و سی پی یو یکی هستند؟
پردازنده مرکزی بخشی از کامپیوتر محسوب می‌شود که درخواست برنامه‌های مختلف را پردازش میکند و در مقابل چیپست ارتباط پردازنده با دیگر قطعات کامپیوتر را کنترل میکند؛ بنابراین پردازنده و چیپست وظایف متفاوتی در یک کامپیوتر دارند، اما کامپیوتر برای عملکرد صحیح خود به هر دو نیاز دارد.
انواع چیپست های مادربردهای گیمینگ کدامند؟
مادربردهای گیمینگ معمولاً به چیپست‌های قدرتمند مجهز می‌شوند تا نیاز گیمرها به سرعت بالا و پشتیبانی از درگاه‌های متعدد را برآورده سازند. از این میان به چیپست‌های Z690، B660 و Z590اینتل و چیپست‌های X570، B550 و A520 شرکت AMD می‌توانیم اشاره کنیم.